نگاهی دیگر به فیلم جوکر از موضع تئوری های قدرت؛ جوکرهای پیروز و آنتاگونیست های دانا

به گزارش دَبی بلاگ، از تلاش نویسنده و کارگردان جوکر پیداست که قرار است رفتار آرتور به عنوان مبارزه ای علیه آنچه قدرت خوانده می شود به نمایش درآید و مضمون فیلم در دقایق ابتدایی، نگاه انتقادی کارگردان را روشن می سازد. اینکه قدرت چیست و چه ویژگی هایی دارد، به وضوح در نظریات متفکرین این حوزه پیداست؛ نظریه پردازانی که در طول دو قرن گذشته به طور مفصل به تشریح این مفهوم پرداخته اند و در معدود آثارشان راهکار هایی نوین برای مبارزه با آن پیشنهاد کرده اند.

نگاهی دیگر به فیلم جوکر از موضع تئوری های قدرت؛ جوکرهای پیروز و آنتاگونیست های دانا

آنچه از این گستره نظریه پردازی برداشت می شود و آنچه برای بازخوانی فیلم جوکر کفایت می کند، یادآوری دو رویکرد کلی به نظام های برتر است. اول الگویی سنتی ا ست که مبتنی بر پیش فرض یک جامعه طبقاتی، عوامل تهدید فرودستان را در منفعت طلبی نیروهای بالادستی می داند و دومین الگو، همین نقشه را در جوامع قرن بیستمی و ابزارهای نوین پیاده می کند با این تفاوت که به جای یک نیروی برتر که طبقات پایین جامعه را به برده های همواره شادمان تبدیل کند، نیرویی اجتماعی و متکثر را در نظر می گیرد که در این الگو، هر شخص، خود عاملی برای اعمال زور بر دیگری ا ست. در حالی که نیروی برتر همواره پابرجاست اما ماهیتی تازه و دور از دسترس یافته است.

راستا مبارزه ای که تاد فیلیپس در فیلمش برای شکل گیری یک جریان اعتراضی در نظر می گیرد، نشان می دهد که او هنوز به همان الگوی سنتی پای بند است. به هر حال بر مبنای انتخاب کارگردان، آرتور به عنوان جوکرِ شهر گاتهام باید زمینه ساز یک جنبش اعتراضی علیه نیروهای برتر جامعه باشد. اما با وجود ترفندهای چشمگیری که فیلم جوکر را تماشایی می سازد، آیا نگاه سنتی کارگردان به سرگذشت شخصیتی مثل آرتور و راهکاری که برای مبارزه با کنندگان قدرت در نظر می گیرد می تواند به فرآیند حماسی جوکر بودن ماهیتی اعتراضی ببخشد؟

آرتور و بیماری زجرآورش، محصول ساز و کار دستگاه های هنجارمند اجتماعی امروز است (البته با توجه به نقشه ای که کارگردان از آن پیروی می کند). این ساز و کار، شهروندان مطیعی را می خواهد که به حدود خط کشی های حکومتی آگاه باشند. پس ابزارهایی لازم است که هر لحظه به شهروندان یادآوری کند که می توانند پایشان را تا جایی از گلیمشان درازتر کنند که پلت فرم های از پیش آماده نظارتی معین کرده است. البته نه اینکه برای هر شهروند یک جلاد شلاق به دست گماشته شود و در صورت تخطی از هنجارهایش تنبیه شود بلکه این نقشه های نظارتی، شکل و شمایلی جذاب و ظاهری انسان محبت آمیز دارند.

  • نقد فیلم جوکر؛ تکثیر قانونی جوکرها در جامعه

در فیلم جوکر، خندیدن یکی از همین ابزارهاست که کننده اصلی اش در روایت، موری فرانکلین و برنامه تلویزیونی اوست. شومن هایی از این دست که در پروپاگاندای حکومت های امروزی به ستاره های محبوب مردمی تبدیل می شوند، دو وظیفه کلی دارند. اول اینکه توده مردم را با برنامه ای سرگرم کننده و به ظاهر انتقادی به خود جذب کنند و دوم اینکه تا جای ممکن از حساسیت نگاه تماشاگران به امور محرمانه و امنیتی کشور که ممکن است گاهی منجر به آگاهی شهروندان از ساز و کار برده داری سیاسی شود، بکاهند.

پیرنگ فیلم جوکر، موری فرانکلین را به عنوان آنتاگونیست معرفی می کند. شخصیتی که آرتور با طی کردن راستای زجرآور قرار است به ضرب شلیک گلوله او را از پا درآورد و این همان نسخه ای ا ست که تاد فیلیپس برای جوکر فیلمش می پیچد تا با استفاده از تکنیک های سینمایی، مبارزه ای تماشایی را شکل بدهد.

آرتور در یک بنگاه شادی آور به عنوان بازیگر کار می کند. این بنگاه وظیفه دارد که دلقک های خود را طبق سفارش مشتریانش آماده کند و از استعداد آن ها برای خنداندن دیگران بهره ببرد. آرتور آرزوی شرکت در برنامه موری فرانکلین را دارد و موری را شخصیتی تمام و کمال می داند.

فیلم جوکر با قرار دادن این دو شخصیت در راستای واحد، گویی قصد دارد آرتور را به مبارزه علیه نیروی برتری وادارد که او را در زندان شکنجه های روانی و اندوه مثل دیگران نبودن گرفتار کرده است. شرح این مبارزه، خط اصلی پیرنگ را نظم می بخشد و شاید قادر به ایجاد زیرمتنی با عنوان خودکشی جوکرها باشد (به نظر می رسد حرکت آرتور و رفتن به برنامه زنده موری فرانکلین و کشتن مجری محبوب تلویزیونی، تلاشی برای خاتمه بخشیدن به بهره کشی دستگاه های نظارتی از نیروهای ضعیفی مثل جوکر است.).

اما قرار دادن این خط روایی در کنار پیرنگ فرعی فیلم که قصه اعتصاب رفتگران و انبوه زباله ها در سطح شهر را تعریف می کند، ماهیت کنش شخصیت اصلی فیلم را به مفاهیم انتزاعی مثل مبارزه علیه سرمایه داری پیوند می زند. توماس وین و حضور او به عنوان پدر آرتور، در الصاق این مضمون پیرنگ اصلی را یاری می دهد. او یکی از سرمایه داران شهر گاتهام است و تلاش می کند در رقابت رسیدن به مقام شهردار، خود را ناجی مردم جلوه دهد. مبتنی بر این ضلع روایت، حرکت پیش تازانه آرتور بهانه ای می شود برای سرعت یافتن یک جنبش خیابانی که قادر است جان این پدر سودجو و ناجی دروغین شهر را در همان کوچه ای که جوکر تحقیر شد، بگیرد.

تاد فیلیپس قصه جوکر ضعیف را در فیلمنامه ای هیجانی، متناسب با مضمون اعتراضی فیلم و با رعایت قواعد سرگرمی ساز هنر سینما به خوبی سامان می دهد و آنتاگونیست مناسبی را برای آرتور در نظر می گیرد. قتل موری فرانکلین توسط آرتور به عنوان مبارزه ای علیه عملکرد رسانه در سرپوش گذاشتن بر مشکل رفتگران و انحراف ذهن شهروندان به برنامه ای خنده آور، انتخاب درستی برای سرنوشت قهرمان فیلم است. اما نکته اینجاست که نمایش کنش قهرمانانه جوکر، درست در راستای ساز و کاری است که موری فرانکلین را به شومن منتقد دولت و جوکرها را به قهرمان تبدیل می کند.

طبیعی است که نتیجه تماشای چنین نمایشی، ذهن تماشاگر را به مفاهیمی همچون آنارشیسم و ضد هنجارها هدایت کند. در حالی که آنارشیستی خواندن رفتار جوکر مبتنی بر همان نگاه سنتی به جوامع امروزی و شیوه های سنتی مبارزه علیه کنندگان قدرت است. رفتار جوکر در بستر وقایعی که از ابتدای پیرنگ زمینه شناخت او را برای تماشاگر فراهم می کند، رفتاری حماسی ا ست و حتی اگر عناصر روایی فیلم جوکر را در نظر نگیریم، سرگذشت دردآلود شخصیت آرتور که برساخته ابزارهای نوین حکومتی ا ست، واکنش غیرعادی جوکر را کاملا طبیعی جلوه می دهد.

پس بازتاب آنارشیستی کنش آرتور، درست در راستای خواسته های نظام فکری است که جوکرهای بیشماری را پرورش می دهد تا در فرآیندی هیجانی، قدرت بیشتری به عوامل بازدارنده حکومتی بدهد. رفتار آرتور در جغرافیای فیلم جوکر، تصویری از یک قهرمان ارائه می کند و هیجان ناشی از این تصویر، هر گونه فعالیت علیه دستگاه های حکومتی را اخته می کند. این همان چرخه بازتولید قهرمان هایی است که نیروهای برتر حکومتی به صورتی پنهان از ایجاد آن در زیرساخت های فرهنگی سود می برند. بنابراین بر خلاف خواسته کارگردان فیلم جوکر، فرآیند جوکر بودن، به هیچ وجه قادر نیست خدشه ای به این پلتفرم پیچیده مدرن وارد کند.

از طرفی اعتراض جوکرها در خاتمه فیلم، پلیس ناتوانی را به ما معرفی می کند که طی نقشه ای ساده به دست معترضین شکست می خورد. در نظر دریافت چنین جلوه ای برای حضور نیروی بازدارنده پلیس در فیلم جوکر به هیچ وجه با لحن انتقادی تاد فیلیپس (چه پیرو دیدگاه نقد قدرت سنتی باشد و چه مدرن) هم خوانی ندارد.

کافی است در نظر بگیرید که اگر در آمریکای دهه هشتاد چنین جنبشی رخ می داد به فاصله کمتر از چند ساعت نیروی بازدارنده این نهاد امنیتی چگونه چهره واقعی خود را نشان می داد. نمونه های متعددی از این جلوه واقعی حضور پلیس را در رفتار نژادپرستانه پلیس آمریکایی با سیاهپوستان معترض می شود دید.

  • 10 فیلمی که طرفداران جوکر نباید از دست بدهند

بنابراین در نظر دریافت جایگاه پلیس ناتوان و جوکرهای پیروز، در جوامع امروزی خاصیتی غیر از بازتولید قصه های اشک و لبخند ندارد و باید پذیرفت که خانه مستحکم ابرمردهای سیاسی امروز با تماشای نمایش حماسی جوکرها کوچکترین ضربه ای نمی خورد. چرا که دستگاه های حکومتی امروز در کنار تربیت شومن هایی مثل موری فرانکلین که بلندگوی مخاف خوانی تماشاگرانش را به دست دارد، نیروی همواره آماده ای را نیز برای بازدارندگی هر گونه اقدام علیه دستگاه های پیچیده حکومتی پرورش داده است.

یادداشت فیلم جوکر بازتاب دیدگاه های شخصی نویسنده است و لزوما موضع خبرنگاران مگ نیست.

راوه بلاگ: راوه بلاگ | با مجله صنعتی راوه همراه باشید.

تور انگلیس: تور انگلیس | تور انگلیس ارزان، تور لندن ارزان، تور انگلیس بهار 99، تور لندن تابستان 99 ارزان قیمت را از ما بخواهید.

منبع: دیجیکالا مگ
انتشار: 8 مهر 1400 بروزرسانی: 8 مهر 1400 گردآورنده: dabiblog.ir شناسه مطلب: 10928

به "نگاهی دیگر به فیلم جوکر از موضع تئوری های قدرت؛ جوکرهای پیروز و آنتاگونیست های دانا" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "نگاهی دیگر به فیلم جوکر از موضع تئوری های قدرت؛ جوکرهای پیروز و آنتاگونیست های دانا"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید